Elis Eretria Okulu

Felsefeye bir bakış

22. Bölüm Elis Eretria Okulu

Yazan: Onur Çoban

Megara Okulun izinde…

 

            Önceki bölümde anlatıldığı gibi; felsefe tarihinin en önemli isimlerinden olan Sokrates, kendisinden sonra gelen düşünce akımlarını derinden etkilemiştir. Sokrates’in doğrudan etkilediği öğrencilerinin felsefe okullarına genel olarak Sokratik veya Sokratesçi Okullar olarak isim verilir. Sokrates’in en önemli öğrencisi olan Platon ve onun da öğrencisi Aristoteles’e Büyük Sokratesçiler denir. Felsefe tarihinde görece daha az etkili olan Megara Okulu, Elis Eretria Okulu, Kirene Okulu ve Kinik Okuluna ise Küçük Sokratesçi Okullar ismi verilir.

 

            Elis-Eretria Okulu, Küçük Sokratesçi okullar arasında hakkında en az şey bildiğimiz ve görece daha az etkili olanıdır. Okul aslında iki farklı dönemden oluşur. Bu dönemleri de merkez aldığı konumlarıyla isimlendirilir. Aynı okul olsa da önceleri Elis Okulu, daha sonra da Eretria Okulu olarak bilinmekteydi. Günümüzde Felsefe Tarihçileri Elis-Eretria Okulu olarak isimlendirir.

 

         Elis Okulu, Sokrates’in öğrencilerinden biri olan Phaidon (Phaedo/Phaedon) tarafından Elis kentinde İ.Ö. 4. Yüzyılda kurulmuştur. Kimilerince köle lakabıyla tanınan Phaidon, ülkesinin işgal edilmesi nedeniyle tutsak alınmıştı. Ancak Sokrates’in çabalarıyla fidyesi ödenerek serbest bırakılmıştır. Ardından Sokrates’in öğrencilerindenonurcoban.com biri olmuştur. Ona ait olduğu kuşkulu birçok eser olsa da, Diogenes Laertius’un MS. 3.yüzyılda yazmış olduğu “Ünlü Filozofların Yaşamları ve Görüşleri kitabında belirtildiği üzerine Zopyros ve Simon adlı iki diyalog yazdığı kesindir. Platon’da, onun adını taşıyan Phaidon adlı diyaloğunu yazmıştır.

 

Sokrates’in ölümünden sonra Platon gibi birçok öğrencisi Atina’dan ayrılmak zorunda kalmıştır. Bu öğrencilerden biri olan Phaidon, diğer öğrencilerle birlikte Megara kentine sığınmışlardı. Bu kentte yine Sokrates’in izinden giden ve onun akranı olan Eukleides tarafından korunmuşlardır. Eukleides, burada kurmuş olduğu Megara Okulu’nda hem Sokrates hem de Elealı Filozofların düşüncelerini bir araya getirmeye çalışmaktaydı. Özellikle Elealı Parmenides’in varlık anlayışı ile Sokrates’in Ahlak anlayışı arasından bir uyum yaratmayı düşünüyordu.

 

            Phaidon ve onun peşinden giden birçok düşünür Megara Okulundan oldukça etkilendi. Daha sonra Elis’de kurdukları okulda bu görüşlerin etkisinde çalışmalar yapmışlardır. Bu nedenle Elis Okulunun Megara Okulunun bir parçası bir devam gibi görünmesine neden olmaktadır. Temel düşünceleri daha çok Megara Okuluyla aynıdır.

           Megara Okulu             

            Okulun temsilcilerinden olan Menedemos ise okulu doğduğu kent olan Eretria’ya taşımıştır. Bu nedenle okul bundan sonra Eretria Okulu olarak bilinir. Menedemos soylu bir aileden gelmekteydi. Önce askerlik yapan Menedemos,  Platon ile karşılaştıktan sonra felsefeye gönül verdi. Asklepiades’in önerisi ile Megara Okulunun önemli temsilcisi olan Stilpon’un öğrenciliğini yapmaya başladı. Onun Kinik Filozoflarına yönelen felsefesi Menedemos’u da derinden etkilemiştir. Ancak daha sonra benzer görüşlere sahip Elis Okuluna dâhil olmuş ve Eretria’da bu okulun en önemli isimlerinden biri olmuştur.

 

            Menedemos, herkesi eleştiren ve sert bir dili olan bir filozoftu. Giyim kuşama çok dikkat etmeyen, okulunda düzeni çok savunmayan biriydi. Önceleri Eretrialılar onu çok desteklemese de zamanla şehrin yöneticiliğini ona vermişlerdi. Hatta şehirde bulunan bir heykeli de vardı.

 

            Elis-Eretria Okulu daha sonraları Stoacılık ile iç içe geçmiş ve zamanla onun içinde erimiştir. Okulun başka önemli düşünürleri Elisli Pleistainos, Phliuslu Asklepiades, Moschus ve Ankhipylos’tur.

Yazının diğer bölümleri için tıklayınız: Felsefeye bir bakış-Giriş-

Onur Çoban


.